Bài giảng giải phẫu hệ thần kinh

Bài giảng giải phẫu hệ thần kinh – giải phẫu não

Hệ thần kinh được chia làm 2 phần: thần kinh trung ương và thần kinh ngoại biên. Thần kinh trung ương gồm não và tủy sống. Trong khi thần kinh ngoại biên gồm các dây thần kinh (ở não và tủy) và các hạch thần kinh (phân bố dọc 2 bên tủy sống).

I. Giải phẫu hệ thần kinh

Giải phẫu não

Giải phẫu não từ ngoài vào trong: ngoài cùng là da đầu và cơ bám xương sọ, tiếp đến là hộp sọ (có chức năng bảo vệ não), tiếp theo là màng não (gồm 3 lớp màng), cuối cùng mới đến não.

Giữa hộp sọ và não là màng não gồm 3 lớp: màng cứng, màng nhện và màng mềm.

Ngoài cùng là màng cứng ngay dưới xương sọ, tiếp đến màng nhện và trong cùng là màng mềm (nằm ngay sát não), giữa màng nhện và màng mềm có khoang dưới nhện chứa dịch não tủy.

Bỏ xương sọ và màng não đi ta được phần nhu mô não

Não được chia làm ba phần: đại não, thân não và tiểu não. Chúng ta cùng đi vào từng phần cụ thể.

1. Đại não

Đại não là phần chính của não gồm 2 phần chính là bán cầu não trái và phải, chúng được ngăn cách bởi rãnh dọc.

Lớp bề mặt ngoài của não được gọi là võ não. Một số rãnh lớn trên vỏ não chia não thành các thùy – là một vùng não đảm nhiệm chức năng nhất định. Người ta chia não làm bốn thùy chính: Thùy trán, thùy thái dương, thùy đỉnh, thùy chẩm.

Các thùy não lại được chia làm các vùng nhỏ hơn để thực hiện các chức năng của mình.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng bán cầu đại não chi phối vận động, cảm giác của chân, tay bên đối diện. Khi ta kích thích vùng vận động của bán cầu não phải, phần cơ thể bên trái sẽ cử động và ngược lại.

Bên trong đại não là hệ thống khoang chứa dịch gọi là não thất, có bốn não thất (được đặt tên từ một đến bốn) , chúng được nối với nhau bằng các lỗ và các ống.

Não thất một và hai nằm bên trong bán cầu đại não được gọi là não thất bên, chúng thông với não thất ba qua lỗ Monro (lỗ thông não thất). Não thất ba ở trung tâm của não gồm đồi thị và vùng dưới đồi. Não thất ba thông với não thất bốn qua ống Sulvis (ống đại não).

Giờ ta bỏ phần nhu mô đại não đi để cùng quan sát rõ hơn hệ thống não thất.

Đại não được cấu tạo từ chất xám và chất trắng.

Phần vỏ não, đồi thị và các “nhân não” gồm nhân đuôi, nhân bèo, nhân trước tường là chất xám (vì có màu xám), gồm các thân nơ-ron, còn lại là chất trắng (có màu trắng).

2. Thân não

Là phần mở rộng của não, nằm phía trước tiểu não và nối tiếp với tủy sống. Gồm ba phần: não giữa, cầu não và hành não. Làm nhiệm vụ truyền tín hiệu thần kinh giữa vỏ não và các phần khác trong cơ thể.

Não giữa đóng vai trò trong chuyển động của mắt. Cầu não hỗ trợ vận động mắt và mặt, cảm giác mặt, nghe và giữ thăng bằng.

Hành não kiểm soát việc hít thở, huyết áp, nhịp tim, …

3. Tiểu não

Tiểu não nằm phía sau của não, bên dưới thùy chẩm

Giúp duy trì tư thế và sự cân bằng của cơ thể

4. Gian não (não trung gian)

Ngoài những phần kể trên, não còn có cấu trúc gọi là gian não, ở bên dưới thể chai, trên thân não. Gồm đồi thị, vùng dưới đồi. Vùng dưới đồi thông với tuyến yên, đây là hai tuyến nội tiết quan trọng, đóng vai trò làm trung tâm điều khiển các tuyến nội tiết khác.

5. Dịch não tủy

Dịch não tủy là một chất lỏng sạch, lưu thông trong não và tủy giúp đệm cho 2 cơ quan này khỏi chấn thương.

Dịch não tủy được sản xuất tại hai não thất bên, qua lỗ Monro đổ vào não thất III. Từ não thất III, dịch não tủy theo cống Sylvius đổ vào não thất IV. Từ đây, chúng theo các lỗ Magendie và Luschka đi vào khoang dưới nhện rồi tuần hoàn xung quanh não và tủy sống.

Một số bệnh về não được chẩn đoán thông qua xét nghiệm dịch não tủy, tuy nhiên trước đó ta cần làm nghiệm pháp có tên “chọc dịch não tủy” để lấy dịch.

Bệnh nhân nằm quay về một bên, bác sĩ đâm kim tiêm vào khe đốt sống thắt lưng L₄ – L₅ để lấy dịch não tủy đi xét nghiệm.

6. Phương pháp học giải phẫu

Chúng tôi xin chia sẻ cùng các bạn phương pháp tiếp cận giải phẫu của một cơ quan, bộ phận trên cơ thể người:

Trước tiên, hãy đặt câu hỏi: đối chiếu lên da của cơ quan này là gì?
Giải phẫu đi từ ngoài da, dần vào cơ, xương đến cơ quan đó
Mạch máu nuôi dưỡng của cơ quan này
Thần kinh chi phối?
Liên quan với các cơ quan xung quanh?

Cuối cùng hãy minh họa các ý chúng ta tìm hiểu được bằng tranh vẽ cụ thể, tranh vẽ bằng tiếng anh đa dạng phong phú hơn tiếng Việt, do vậy các bạn nên học tốt tiếng anh thì việc học, tìm tài liệu sẽ tốt và hiệu quả hơn.

II. CT sọ não qua các lớp cắt