Soạn bài Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự sgk Ngữ văn 10 tập 1

Nội dung bài Soạn bài Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự sgk Ngữ văn 10 tập 1 bao gồm đầy đủ bài soạn, tóm tắt, miêu tả, phân tích, cảm nhận, thuyết minh, nghị luận,… đầy đủ các bài văn lớp 10 hay nhất, giúp các em học tốt môn Ngữ văn và ôn thi THPT Quốc gia.


I – KHÁI NIỆM

1. “Tự sự (kể chuyện) là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa”.

Từ điển tiếng Việt giải thích: sự việc là “cái xảy ra được nhận thức có ranh giới rõ ràng, phân biệt với những cái xảy ra khác”.

Trong văn bản tự sự, mỗi sự việc được diễn tả bằng lời nói, cử chỉ, hành động của nhân vật trong quan hệ với nhân vật khác. Người viết, người kể chọn một số sự việc tiêu biểu, nhằm dẫn dắt câu chuyện, tô đậm đặc điểm, tính cách nhân vật, tạo sự hấp dẫn, lôi cuốn người đọc, người nghe. Sự việc tiêu biểu là những sự việc quan trọng góp phần hình thành cốt truyện.

2. Mỗi sự việc có thể có nhiều chi tiết. Chi tiết là “tiểu tiết của tác phẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng”. Chi tiết có thể là một lời nói, một cử chỉ, một hành động của nhân vật, hoặc một sự vật, một hình ảnh thiên nhiên, một nét chân dung… Những chi tiết đặc sắc tập trung thể hiện rõ nét sự việc tiêu biểu.

Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu là khâu quan trọng trong quá trình viết hoặc kể lại một câu chuyện.


II – CÁCH CHỌN SỰ VIỆC, CHI TIẾT TIÊU BIỂU

1. Câu 1 trang 62 Ngữ văn 10 tập 1

Đọc lại Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy, cho biết:

a) Tác giả dân gian kể chuyện gì? (Về tình cha con? Về tình vợ chồng chung thủy? Về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta xưa?)

b) Trong truyện có sự việc trọng thủy và mị châu chia tay nhau, trọng thủy hỏi mị châu: “[…]” Ta lại tìm nàng, lấy gì làm dấu?” (chi tiết 1). Mị châu đáp: “Thiếp có áo lông ngỗng […] đi đến đâu sẽ rứt lông m2 rắc ở ngã ba đường để làm dấu” (chi tiết 2).

Theo anh (chị), có thể coi sự việc và các chi tiết trên là những sự việc, chi tiết tiêu biểu trong Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy được không, vì sao? (Nếu không kể sự việc đó hoặc bỏ qua chi tiết Mị Châu rắc lông ngỗng để làm dấu thì câu chuyện có tiếp nối được không, vì sao?)

Trả lời:

a) Truyện kể về:

– Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta thuở xưa.

– Tinh cha con.

– Tình cảm vợ chồng.

⇒ Ba chuyện đan lồng vào nhau.

⇒ Chuyện về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta xưa là mạch văn chính của toàn bộ truyện.

b) Hai chi tiết Trọng Thủy hỏi Mị Châu Ta lại tìm nàng, lấy gì làm dấu? và Mị Châu đáp Thiếp có áo gấm lông ngỗng….làm dấu là các chi tiết tiêu biểu vì vừa thể hiện mối tình gắn bó của hai nhân vật vừa khiến cốt truyện liền mạch, đẫn đến các sự việc phía sau (Trọng Thủy đuổi theo hai cha con Mị Châu, cha con Mị Châu cùng đường).


2. Câu 2 trang 62 Ngữ văn 10 tập 1

Tưởng tượng người con trai lão Hạc (nhân vật chính trong truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao) trở về làng vào một hôm sau Cách mạng tháng Tám 1945 như sau:

Về tới đầu làng, thấy cảnh xóm làng tuy còn xơ xác, tiêu điều, nhưng khí thế cách mạng sôi nổi, anh bồi hồi nhớ lại nhưng kỉ niệm xưa… Anh tìm gặp ông giáo, được nghe kể về cha mình, rồi theo ông đi viếng mộ cha. Sau mấy ngày thăm hỏi bà con hàng xóm và bạn bè cũ, anh gửi lại ông giáo những di vật của cha, tạm biệt quê hương, nhưng không như lần trước, lần này anh đi làm nhiệm vụ của người cách mạng.

Anh (chị) hãy chọn một sự việc rồi kể lại với một số chi tiết tiêu biểu.

Trả lời:

Ví dụ: sự việc người con trai nghe ông giáo kể về cái chết của lão Hạc.

– Chi tiết ông giáo kể rõ nguyên nhân và những giờ khắc cuối cùng trong cuộc đời lão Hạc.

– Chi tiết người con trai lão Hạc khóc thương cha.

– Chi tiết người con trai tự đánh mình vì cho rằng vì mình mà cha chết.

Bài tham khảo:

Lão Hạc mất được vài năm thì anh con trai của lão trở về nhà. Không thấy cha đâu, anh chạy đi hỏi bà con hàng xóm thì biết tin lão đã mất, con chó vàng cũng bị bán đi, rồi anh tìm đến nhà ông giáo theo lời bà Tư bán hàng quán. Đến nhà ông giáo, anh thấy ông đang xếp lại vài cuốn sách cũ, anh lên tiếng thưa chuyện. Sau khi biết anh là con lão Hạc, ông giáo lấy cái hộp cũ đã bám đầy bụi trong góc nhà ra rồi trao lại mọi thứ cha anh đã gửi lại cho anh. Ông giáo kể lại toàn bộ những chuyện đã xảy ra mà hai mắt cay cay… Hai người ra thăm mộ lão Hạc, cái mộ lẻ loi giữa mênh mông đồng ruộng. Anh con trai ở lại mộ cha đến chiều tối thì quay lại nhà ông giáo, gửi lại ông giáo chỗ kỉ vật kia. Tiếng đoàn người kêu gọi kháng chiến thôi thúc anh đi theo. Chào ông giáo xong, anh chuẩn bị hành trang tham gia kháng chiến. Người ta nhìn thấy trong ánh mắt của chàng trai trẻ ấy có một sự quyết tâm và ý chí chiến đấu không gì có thể ngăn lại được.


3. Câu 3 trang 62 Ngữ văn 10 tập 1

Từ những việc làm trên, anh (chị) hãy nêu cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự.

Trả lời:

– Xác định đúng đề tài, chủ đề của bài văn.

– Dự kiến cốt truyện.

– Triển khai các sự việc bằng một số chi tiết.


III – LUYỆN TẬP

1. Câu 1 trang 63 Ngữ văn 10 tập 1

Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi.

HÒN ĐÁ XÙ XÌ

Tôi thường tiếc cho hòn đá xù xì trước cửa nhà mình: Nó đen sì sì nằm sấp ở đó như con trâu, chẳng ai biết nó có từ bao giờ, chẳng ai để ý đến nó. Mỗi mùa gặt hái, phơi rơm rạ trước cổng, bà nội lại bảo: “Hòn đá vướng quá, bao giờ mới vần nó đi được”.

Bác tôi làm nhà muốn lấy đá xây tường, nhưng khổ một nỗi nó chẳng ra hình thù gì cả, không bằng phẳng, không góc cạnh, dùng búa đục thì tốn sức quá, chẳng bằng ra bãi sông gần đó thả sức chọn đá vác về còn tốt hơn chán vạn. Nhà xây xong, làm bậc hè, bác tôi cũng không chọn đến nó. Năm ấy, có bác thợ đá về làng, đục đẽo cho gia đình tôi chiếc cối. Bà nội bảo: “Lấy quách hòn đá này, khỏi phải vần từ xa”. Bác thợ ngắm nghía mãi, rồi lắc đầu, chê chất đá mịn quá không dùng được.

[…] Nó nằm lặng lẽ ở đó, bóng râm của cây hòe bên sân không che được nó, hoa cũng chẳng bao giờ mọc trên mình nó. Cỏ dại mọc, dây leo dần phủ lên nó một lớp rêu xanh màu đen lốm đốm. Bọn trẻ chúng tôi cũng ghét hòn đá, đã từng rủ nhau vần đi, song không vần nổi. Tuy luôn luôn mắng chê nó, song chẳng biết làm thế nào, đành kệ nó nằm chết gí ở đó.[…] Cuối cùng một hôm, có một nhà thiên văn về làng. Ông đi qua ngõ nhà tôi, chợt phát hiện ra hòn đá này, ánh mắt cứ cuốn hút vào nó. Ông đã ở lại không đi nữa, và sau đó lại có vài người kéo đến, bảo đó là hòn đá rơi từ vũ trụ xuống đã hai ba trăm năm, là một hòn đá rất ghê gớm. Sau đó không lâu, một chiếc ô tô đến đã cẩn thận chở hòn đá đi.

Chuyện này khiến bọn tôi đứa nào cũng hết sức ngạc nhiên. Hòn đá vừa xù xì, xấu xí, vừa tai quái này, thì ra từ trên trời rơi xuống. Nó đã vá trời, đã từng tỏa nhiệt, tỏa ánh sáng trên trời. Tổ tiên của chúng ta có lẽ đã nhìn thấy nó, nó đã đem lại cho tổ tiên ánh sáng, lòng ngưỡng mộ va sự ước ao, song nó đã rơi xuống trong bùn đất, trong cỏ hoang, nằm ở đấy mấy trăm năm ư?

Bà nội bảo:

– Thật chẳng thể nhận ra, hòn đá không bình thường, ngya đến tường cũng không xây nổi, bậc lên xuống cũng chẳng thể lát được!

– Nó xấu xí quá mà! – Nhà thiên văn bảo.

– Đúng, nó xấu xí quá.

– Nhưng đó chính là cái đẹp của nó – Nhà thiên văn nói tiếp – Nó lấy xấu làm đẹp.

– Lấy xấu làm đẹp ư?

– Đúng, xấu dến tận cùng là đẹp dến tận cùng. Chính vì thế nó không phải là hòn đá bướng bỉnh thông thường, đương nhiên không thể xây tường, lát bậc lên xuống, không thể điêu khắc và giặt vò quần áo. Nó không phải là thứ để làm những trò ấy, cho nên thường bị người đời chê bai.

Bà nội tôi đỏ mặt. Tôi cũng đỏ mặt.

Tôi cảm thấy xấu hổ cho mình, đồng thời cảm thấy cái vĩ đại của hòn đá, thậm chí tôi còn oán giận hòn đá tại sao đã im lặng chịu đựng tất cả bao nhiêu năm nay? Song tôi lập tức cảm nhận sâu sắc sự vĩ đại của hòn đá đã sống âm thầm và không sợ hiểu lầm.

(Theo Giả Bình Ao, Cây Phật, in trong Tản văn, NXB Văn học, Hà Nội, 2003)

a) Khi kể lại chuyện này, có người định bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống. Theo anh (chị), làm như thế có được không, vì sao?

b) Từ đó, anh (chị) rút ra bài học gì về cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu khi viết bài văn tự sự (hoặc kể chuyện)?

Trả lời:

a) Không thể bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống vì sự việc này có vai trò chuẩn bị cho sự việc ở phần kết thúc truyện, góp phần miêu tả diễn biến tâm trạng của nhân vật cũng như diễn biến tâm trạng của nhân vật và làm sáng tỏ chủ đề của văn bản.

b) Kinh nghiệm rút ra: khi lựa chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu cần thận trọng, cân nhắc kĩ càng sao cho những sự việc, chi tiết ấy góp phần dẫn dắt câu chuyện, tô đậm tính cách nhân vật, tạo sự hấp dẫn và tập trung biểu hiện chủ đề ý nghĩa của văn bản.


2. Câu 2 trang 64 Ngữ văn 10 tập 1

Đọc đoạn trích Uy-lít-xơ trở về (trích sử thi Ô-đi-xê), anh (chị) hãy cho biết:

– Hô-me-rơ kể chuyện gì?

– Ở phần cuối đoạn trích, tác giả đã chọn một sự việc quan trọng, đó là sự việc gì, được kể bằng những chi tiết tiêu biểu nào? Có thể coi đây là thành công của Ho-m-rơ trong nghệ thuật kể chuyện không, vì sao?

Trả lời:

– Hô-me-rơ kể lại cuộc gặp mặt kì lạ của hai vợ chồng người dũng tướng Uy-lít-xơ sau hai mươi năm xa cách.

– Cuối đoạn trích, tác giả đã chọn một sự việc quan trọng đó là Pê-nê-lốp thử chồng bằng bí mật chiếc giường.

+ Sự việc này có các chi tiết tiêu biểu là: Pê-nê-lốp nhờ nhũ mẫu khiêng giường ra khỏi phòng, Uy-lít-xơ giật mình và nói rõ đặc điểm của chiếc giường mà chỉ có hai vợ chồng biết.

+ Đây là thành công của Hô-me-rơ trong nghệ thuật kể chuyện vì làm nổi bật được tính cách của hai nhân vật Uy-lít-xơ, Pê-nê-lốp và khiến cốt truyện diễn ra tự nhiên, hấp dẫn, hợp lí.


Bài trước:

Bài tiếp theo:


Xem thêm:

Trên đây là phần Hướng dẫn Soạn bài Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự sgk Ngữ văn 10 tập 1 đầy đủ và ngắn gọn nhất. Chúc các em làm bài Ngữ văn thật tốt!


“Bài tập nào khó đã có giaibaisgk.com