Ngữ văn lớp 9

Soạn bài Sự phát triển của từ vựng sgk Ngữ văn 9 tập 1

Hướng dẫn Soạn Bài 4 sách giáo khoa Ngữ văn 9 tập một. Nội dung bài Soạn bài Sự phát triển của từ vựng sgk Ngữ văn 9 tập 1 bao gồm đầy đủ bài soạn, tóm tắt, miêu tả, phân tích, cảm nhận, thuyết minh, nghị luận … đầy đủ các bài văn mẫu lớp 9 hay nhất, giúp các em học tốt môn Ngữ văn 9, ôn thi vào lớp 10.

I – SỰ BIẾN ĐỔI VÀ PHÁT TRIỂN NGHĨA CỦA TỪ NGỮ

1. Câu 1 trang 55 sgk Ngữ văn 9 tập 1

Trong bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác của Phan Bội Châu (Ngữ văn 8, tập một) có câu Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế. Cho biết từ kinh tế trong bài thơ này có nghĩa gì. Ngày nay chúng ta có hiểu từ này theo nghĩa như Phan Bội Châu đã dùng hay không? Qua đó em rút ra nhận xét gì về nghĩa của từ?

Trả lời:

– Từ “kinh tế” trong bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác là viết tắt của cụm từ kinh bang tế thế: có nghĩa là trị nước cứu đời.

– Ngày nay ta không còn dùng từ “kinh tế” theo nghĩa như vậy nữa mà theo nghĩa: toàn bộ hoạt động của con người trong lao động sản xuất, trao đổi, phân phối và sử dụng của cải, vật chất làm ra.

⇒ Cùng với sự phát triển của xã hội, từ vựng của ngôn ngữ cũng không ngừng phát triển.

2. Câu 2 trang 55 sgk Ngữ văn 9 tập 1

Đọc kĩ các câu sau (trích từ Truyện Kiều của Nguyễn Du), chú ý những từ in đậm:

a) – Gần xa nô nức yến anh,
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân.
Dập dìu tài tử giai nhân,
Ngựa xe như nước áo quần như nêm.

– Ngày xuân em hãy còn dài,
Xót tình máu mủ thay lời nước non.

b) – Được lời như cởi tấm lòng,
Giở kim thoa với khăn hồng trao tay.

– Cũng nhà hành viện xưa nay,
Cũng phường bán thịt cũng tay buôn người.

Tra từ điển tiếng Việt (chẳng hạn Từ điển tiếng Việt, Viện Ngôn ngữ học, Hoàng Phê chủ biên, 2002) để biết nghĩa của từ xuân, từ tay trong các câu trên và cho biết nghĩa nào là nghĩa gốc, nghĩa nào là nghĩa chuyển. Trong trường hợp có nghĩa chuyển thì nghĩa chuyển đó được hình thành theo phương thức chuyển nghĩa nào?

Trả lời:

a) – Xuân (thứ nhất): nghĩa gốc.

– Xuân (thứ hai): nghĩa chuyển

⇒ Xuân: chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ.

b) – Tay (thứ nhất): nghĩa gốc

– Tay (thứ hai): nghĩa chuyển.

⇒ Tay: chuyển nghĩa theo phương thức hoán dụ.

II – LUYỆN TẬP

1. Câu 1 trang 56 sgk Ngữ văn 9 tập 1

Từ chân trong các câu sau là từ nhiều nghĩa. Hãy xác định:

– Ở câu nào, từ chân dùng với nghĩa gốc.

– Ở câu nào, từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ.

– Ở câu nào, từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ.

a) Đề huề lưng túi gió trăng,
Sau chân theo một vài thằng con con.

(Nguyễn Du, Truyện Kiều)

b) Năm em học sinh lớp 9A có chân trong đội tuyển của trường đi dự “Hội khỏe Phù đổng”.

c) Dù ai nói ngả nói nghiêng,
Thì ta vẫn vững như kiềng ba chân.

(Ca dao)

d) Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.

(Nguyễn Du, Truyện Kiều)

Trả lời:

a) Từ chân được dùng với nghĩa gốc.

b) Từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ.

c) Từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ.

d) Từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ.

2. Câu 2 trang 57 sgk Ngữ văn 9 tập 1

Từ điển tiếng Việt (Sđd) định nghĩa từ trà như sau:

Trà: búp hoặc lá cây chè đã sao, đã chế biến, để pha nước uống. Pha trà. Ấm trà ngon. Hết tuần trà.

Dựa vào định nghĩa trên, hãy nêu nhận xét về nghĩa của từ trà trong những cách dùng như: trà a-ti-sô, trà hà thủ ô, trà sâm, trà linh chi, trà tâm sen, trà khổ qua (mướp đắng).

Trả lời:

Từ trà trong những cách dùng như trà a-ti-sô, trà hà thủ ô, trà sâm, trà linh chi,… là nghĩa chuyển.

3. Câu 3 trang 57 sgk Ngữ văn 9 tập 1

Từ điển tiếng Việt (Sđd) nêu nghĩa gốc của từ đồng hồ như sau:

Đồng hồ: dụng cụ đo giờ phút một cách chính xác. Đồng hồ đeo tay. Đồng hồ báo thức.

Dựa vào những cách dùng như: đồng hồ điện, đồng hồ nước, đồng hồ xăng,… hãy nêu nghĩa chuyển của từ đồng hồ.

Trả lời:

Trong những cách dùng như đồng hồ điện, đồng hồ nước, đồng hồ xăng,… từ đồng hồ được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ, chỉ những khí cụ dùng để đo có bề ngoài giống đồng hồ.

4. Câu 4 trang 57 sgk Ngữ văn 9 tập 1

Hãy tìm ví dụ để chứng minh rằng các từ hội chứng, ngân hàng, sốt, vua là những tứ nhiều nghĩa.

Trả lời:

♦ Hội chứng

– Nghĩa gốc: tập hợp nhiều triệu chứng cùng xuất hiện của bệnh.

Ví dụ: Hội chứng Đao

– Nghĩa chuyển: tập hợp nhiều hiện tượng, sự kiện biểu hiện một tình trạng, một vấn đề xã hội, cùng xuất hiện ở nhiều nơi.

Ví dụ: Lạm phát, thất nghiệp là hội chứng của tình trạng suy thoái kinh tế.

♦ Ngân hàng

– Nghĩa gốc: tổ chức kinh tế hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh và quản lí các nghiệp vụ tiền tệ, tín dụng.

Ví dụ: Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam, Ngân hàng BIDV,…

– Nghĩa chuyển: kho lưu trữ những thành phần, bộ phận của cơ thể để sử dụng khi cần như trong ngân hàng máu, ngân hàng gen,… hay tập hợp các dữ liệu liên quan tới một lĩnh vực, được tổ chức để tiện tra cứu, sử dụng như trong ngân hàng dữ liệu, ngân hàng đề thi…

♦ Sốt

– Nghĩa gốc: tăng nhiệt độ cơ thể lên quá mức bình thường do bị bênh.

Ví dụ: Cô ấy bị sốt đến 40 độ.

– Nghĩa chuyển: ở trạng thái tăng đột ngột về nhu cầu, khiến hàng trở nên khan hiếm giá tăng nhanh.

Ví dụ: cơn sốt đất, cơn sốt vàng…

♦ Vua

– Nghĩa gốc: người đứng đầu nhà nước quân chủ.

Ví dụ: Năm 1010 vua Lí Thái Tổ dời đô về Thăng Long.

– Nghĩa chuyển: người được coi là nhất trong một lĩnh vực nhất định, thường là sản xuất, kinh doanh, thể thao, nghệ thuật.

Ví dụ: vua dầu hỏa, vua ô tô, vua bóng đá, vua nhạc pop…

5. Câu 5 trang 57 sgk Ngữ văn 9 tập 1

Đọc hai câu thơ sau:

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.

(Viễn Phương, Viếng lăng Bác)

Từ mặt trời trong câu thơ thư hai được sử dụng theo phép tu từ vựng nào? Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa được không? Vì sao?

Trả lời:

– Từ “mặt trời” trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo phép tu từ ẩn dụ.

– Đây không phải là hiện tượng phát triển nghĩa của từ, bởi vì sự chuyển nghĩa của từ mặt trời trong câu thơ chỉ có tính chất lâm thời, nó không làm cho từ có thêm nghĩa mới và không thể đưa vào để giải thích trong từ điển.

Bài trước:

Bài tiếp theo:

Xem thêm:

Trên đây là phần Hướng dẫn Soạn bài Sự phát triển của từ vựng sgk Ngữ văn 9 tập 1 đầy đủ và ngắn gọn nhất. Chúc các bạn làm bài Ngữ văn tốt!

“Bài tập nào khó đã có giaibaisgk.com“