Ngữ văn lớp 10

Soạn bài Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ sgk Ngữ văn 10 tập 2

Nội dung bài Soạn bài Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ sgk Ngữ văn 10 tập 2 bao gồm đầy đủ bài soạn, tóm tắt, miêu tả, phân tích, cảm nhận, thuyết minh, nghị luận,… đầy đủ các bài văn lớp 10 hay nhất, giúp các em học tốt môn Ngữ văn và ôn thi THPT Quốc gia.

TÌNH CẢNH LẺ LOI CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ

(Trích Chinh phụ ngâm)

Nguyên tác chữ Hán: ĐẶNG TRẦN CÔN
Bản diễn Nôm: ĐOÀN THỊ ĐIỂM (?)

TIỂU DẪN

Chinh phụ ngâm, nguyên văn chữ Hán, do Đặng Trần Côn sáng tác. Đặng Trần Côn (chưa rõ năm sinh, năm mất) người làng Nhân Mục, tên Nôm là làng Mọc, huyện Thanh Trì, nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội. Ông sống vào khoảng nửa đầu thế kỉ XVIII. Về sáng tác, ngoài tác phẩm chính là Chinh phụ ngâm, ông còn làm thơ chữ Hán và viết một số bài phú chữ Hán. Theo các tài liệu lịch sử, đầu đời Lê Hiển Tông, có nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra quanh kinh thành Thăng Long. Triều đình cất quân đánh dẹp, nhiều trai tráng phải từ giã người thân ra trận. Đặng Trần Côn cảm động trước nỗi khổ đau mất mát của con người, nhất là những người vợ lính trong chiến tranh, đã viết Chinh phụ ngâm. Khúc ngâm này gồm 478 câu thơ làm theo thể trường đoản cú (câu thơ dài ngắn không đều nhau).

Chinh phụ ngâm nói lên sự oán ghét chiến tranh phong kiến phi nghĩa, đặc biệt là thể hiện tâm trạng khao khát tình yêu, hạnh phúc lứa đôi vốn ít được thơ văn các thời kì trước chú ý. Do đó tác phẩm đã được độc giả cùng thời hết sức tán thưởng. Nhiều người còn dịch Chinh phụ ngâm sang thơ Nôm (tức thơ tiếng Việt) để khúc ngâm được truyền bá rộng rãi hơn. Bản diễn Nôm hiện hành là bản dịch thành công nhất. Người dịch đã dùng thể thơ song thất lục bát, một thể thơ do người Việt sáng tạo. Với kinh nghiệm này, về sau các khúc ngâm, thán, vãn có cảm hứng trữ tình hầu hết được viết bằng song thất lục bát.

Vấn đề dịch giả của bản dịch hiện hành vẫn chưa rõ. Có người cho rằng đó là Đoàn Thị Điểm. Đoàn Thị Điểm (1705-1748) hiệu là Hồng Hà nữ sĩ, người làng Giai Phạm, huyện Văn Giang, trấn Kinh Bắc (nay thuộc tỉnh Hưng Yên); nổi tiếng thông minh từ nhỏ. Bà lập gia đình khá muộn (năm 37 tuổi), chồng bà là Nguyễn Kiều; vừa cưới xong, Nguyễn Kiều đã đi sứ Trung Quốc. Có thể bà đã dịch Chinh phụ ngâm trong thời gian này. Bà còn là tác giả của tập truyện chữ Hán Truyền kì tân phả.

Lại có thuyết nói dịch giả của Chinh phụ ngâm là Phan Huy Ích. Phan Huy Ích (1750-1822) tự là Dụ Am, người làng Thu Hoạch, huyện Thiên Lộc, trấn Nghệ An (nay thuộc tỉnh Hà Tĩnh), sau di cư ra làng Sài Sơn, phủ Quốc Oai, nay thuộc Hà Tây; đỗ Tiến sĩ năm 26 tuổi; sáng tác còn có Dụ Am văn tập, Dụ Am ngâm lục.

Đoạn trích dưới đây thuộc bản dịch hiện hành, viết về tình cảnh và tâm trạng người chinh phụ phải sống cô đơn, buồn khổ trong thời gian dài người chồng đi đánh trận, không có tin tức, không rõ ngày trở về.

VĂN BẢN

Dạo hiên vắng thầm gieo từng bước,
Ngồi rèm thưa rủ thác (1) đòi phen.
Ngoài rèm thước (2) chẳng mách tin,
Trong rèm, dường đã có đèn biết chăng?

Đèn có biết dường bằng chẳng biết,
Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi.
Buồn rầu nói chẳng nên lời,
Hoa đèn (3) kia với bóng người khá thương.

Gà eo óc gáy sương năm trống (4),
Hòe (5) phất phơ rủ bóng bốn bên.
Khắc giờ đằng đẵng như niên,
Mối sầu dằng dặc tựa miền biển xa.

Hương gượng đốt hồn đà mê mải,
Gương gượng soi lệ lại châu chan.
Sắt cầm (6) gượng gảy ngón đàn,
Dây uyên (7) kinh đứt phím loan (8) ngại chùng.

Lòng này gửi gió đông (9) có tiện?
Nghìn vàng (10) xin gửi đến non Yên (11).
Non Yên dù chẳng tới miền,
Nhớ chàng thăm thẳm đường lên bằng trời.

Trời thăm thẳm xa vời khôn thấu,
Nỗi nhớ chàng đau đáu nào xong.
Cảnh buồn người thiết tha (12) lòng,
Cành cây sương đượm tiếng trùng mưa phun.

(Theo Những khúc ngâm chọn lọc, NXB Giáo dục, Hà Nội, 1994)

Dưới đây là phần Hướng dẫn Soạn bài Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ sgk Ngữ văn 10 tập 2 đầy đủ và ngắn gọn nhất. Nội dung chi tiết câu trả lời từng câu hỏi các bạn xem dưới đây:

HƯỚNG DẪN HỌC BÀI

Bố cục: 2 phần

– Phần 1 (16 câu đầu): Nỗi cô đơn của người chinh phụ

– Phần 2 (còn lại): Nỗi thương nhớ chồng nơi xa

Nội dung chính:

Những cung bậc và sắc thái khác nhau của nỗi cô đơn, buồn khổ ở người chinh phụ khao khát được sống trong tình yêu và hạnh phúc lứa đôi.

1. Câu 1 trang 88 Ngữ văn 10 tập 2

Hãy chỉ ra các yếu tố ngoại cảnh thể hiện tâm trạng người chinh phụ và ý nghĩa diễn tả nội tâm của các yếu tố đó.

Trả lời:

Các yếu tố ngoại cảnh trong việc diễn tả tâm trạng:

Yếu tố ngoại cảnh thể hiện tâm trạng Ý nghĩa diễn tả nội tâm
Hiên vắng: thầm gieo từng bước Hiên nhà vắng vẻ, chỉ có mình chinh phụ dạo nước → Nỗi cô đơn, quạnh quẽ, thầm lặng
Rèm thưa: rủ thác đòi phen Chinh phụ buông rèm, cuốn rèm nhiều lần, thời gian qua nhưng không thấy bóng chồng → Niềm mong ngóng, chờ đợi, sốt ruột
Chim thước: chẳng mách tin Chồng không trở về, chim thước cũng im hơi lặng tiếng → Sự vô vọng, trống trải, buồn bã
Ngọn đèn: có biết dường bằng chẳng biết Ngọn đèn khuya → Cô độc, không có người thấu hiểu và chia sẻ
Tiếng gà gáy: eo óc gáy sương năm trống Tiếng gà gợi những đêm khuya vắng và sự chảy trôi của thời gian → Trằn trọc, thao thức, não nề không ngủ được
Bóng hòe: phất phơ rủ bóng bốn bên Thê lương, đìu hiu, trống vắng

⇒ Các yếu tố ngoại cảnh đều gắn với cuộc sống thường ngày, mỗi yếu tố gắn với một hành động, một cử chỉ gợi sự mong ngóng, sầu muộn, đơn lẻ của người chinh phụ.

2. Câu 2 trang 88 Ngữ văn 10 tập 2

Theo anh (chị), những dấu hiệu nào cho thấy nỗi cô đơn của người chinh phụ.

Trả lời:

Những dấu hiệu cho thấy nỗi cô đơn của người chinh phụ:

– Cảm nhận nặng nề về thời gian của chinh phụ: Khắc giờ đằng đẵng như năm/Mối sầu dằng dặc…

– Hành động gượng gạo, yếu ớt: gượng đốt hương mà hồn đà mê mải, gượng soi gương mà lệ lại châu chan, gượng gảy đàn mà dây uyên kinh đứt, phím loan ngại chùng → Mùi hương, nhan sắc hay tiếng đàn đều trở nên vô nghĩa, trở thành vết dao cứa vào tim chinh phụ bởi không có người tri kỉ, không có chồng ở bên để thưởng thức, sẻ chia.

⇒ Mất hết sức sống, mất hết niềm vui, chìm sâu vào cô đơn lẻ bóng, không còn thiết tha gì với việc chăm sóc, điểm trang cho chính mình.

3. Câu 3 trang 88 Ngữ văn 10 tập 2

Hãy cho biết vì sao người chinh phụ đau khổ.

Trả lời:

Người chinh phụ đau khổ vì:

– Sống trong cô đơn, hiu quạnh.

– Tuổi xuân trôi qua mà niềm hạnh phúc lứa đôi không được trọn vẹn.

– Người chồng ra đi chinh chiến mãi không trở về, cũng không có tin tức.

– Nhớ thương, lo âu, mong ngóng chồng trong vô vọng.

4. Câu 4* trang 88 Ngữ văn 10 tập 2

Xác định những câu thơ là lời của người chinh phụ và cho biết giá trị biểu hiện của nó.

Trả lời:

Những câu thơ là lời của người chinh phụ và giá trị biểu hiện của nó:

Ngôn ngữ trong đoạn trích chủ yếu là ngôn ngữ nội tâm, ngôn ngữ nửa trực tiếp, dường như ta đang lắng nghe bầu tâm sự do chính chinh phụ tự giãi bày. Ngôn ngữ thấm thía và sâu sắc, xâm nhập tận sâu cõi tâm tư đau khổ của chinh phụ để bày tỏ tấn bi kịch của nàng.

5. Câu 5 trang 88 Ngữ văn 10 tập 2

Đọc diễn cảm đoạn trích (nếu ngâm được càng tốt). Hãy nhận xét về nhạc điệu của thể thơ song thất lục bát (có so sánh với các thể thơ mà anh (chị) biết).

Trả lời:

Nhận xét về nhạc điệu của thể thơ song thất lục bát:

– Kết hợp hài hòa giữa thể thơ lục bát và thơ thất ngôn.

– Cấu trúc đặc biệt: đối xứng ở hai câu thất, tiểu đối trong câu lục và câu bát; có cả vần chân lẫn vần lưng.

– Bút pháp trữ tình kết hợp tự sự hài hòa.

– Giọng điệu thiết tha.

– Nhạc điệu dồi dào, vừa có cái chắc khỏe, réo rắt vừa du dương, mềm mại.

⇒ Khắc họa rõ nét nội tâm nhân vật trữ tình.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi trang 88 Ngữ văn 10 tập 2

Hãy vận dụng các biện pháp nghệ thuật tả trâm trạng trong đoạn trích để viết một đoạn văn (hoặc thơ) ngắn miêu tả một nỗi buồn hay niềm vui của bản thân anh (chị).

Trả lời:

Các biện pháp nghệ thuật được miêu tả trong đoạn thơ trên:

– Tả ngoại cảnh biểu hiện nội tâm

– Tả nội tâm qua ngoại hình

– Tả nội tâm qua hành động, cử chỉ, điệu bộ

HS cần vận dụng các biện pháp nghệ thuật trên một cách linh hoạt. Nếu là tả tâm trạng vui thì tất cả đều phải ngược lại với tả tâm trạng buồn: ngoại cảnh sẽ tươi sáng, sinh động, tràn ngập màu sắc và ánh sáng, ngoại hình cũng như mọi cử chỉ, hành động phải tràn đầy sức sống, nhanh nhẹn, hoạt bát…

CÁC BÀI VĂN HAY

Bài trước:

Bài tiếp theo:

Xem thêm:

Trên đây là phần Hướng dẫn Soạn bài Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ sgk Ngữ văn 10 tập 2 đầy đủ và ngắn gọn nhất. Chúc các em làm bài Ngữ văn thật tốt!

“Bài tập nào khó đã có giaibaisgk.com“